(Beperkte) Gemeenschap van goederen: belangrijk instrument voor belastingbesparing

Hoe kunt u met het huwelijksgoederenrecht als instrument schenk- en erfbelasting besparen? Met een juiste planning kan er tijdens het huwelijk vermogen naar de langstlevende worden geschoven zónder dat er schenk- of erfbelasting verschuldigd is.

Vermogensverschuiving door het huwelijk

Als twee personen een huwelijk op basis van een algehele gemeenschap van goederen aangaan, dan zullen alle goederen die de echtgenoten bezitten onderdeel gaan uitmaken van die gemeenschap van goederen. Hierdoor zal er altijd een vermogensverschuiving plaatsvinden. Het totale vermogen van de gemeenschap is tenslotte van hen gezamenlijk en bij ontbinding van de gemeenschap (overlijden, scheiden) heeft iedere echtgenoot recht op de helft.

Is deze vermogensverschuiving belast?

Nee! De Belastingdienst heeft in het verleden deze vermogensverschuiving gekwalificeerd als een schenking en naar aanleiding daarvan een aanslag schenkbelasting opgelegd. Dit omdat de ene echtgenoot door de andere echtgenoot werd bevoordeeld en er daarom sprake zou zijn van een belaste schenking. De Hoge Raad heeft dit echter afgeschoten en beargumenteerd dat er inderdaad sprake is van een vermogensverschuiving, maar niet van een voltooide vermogensverschuiving. Puur daarom kan de vermogensverschuiving niet als een belaste schenking worden gezien.

De aanzuigende werking. Een algehele gemeenschap van goederen kan vele jaren bestaan. Alle goederen die tijdens de gemeenschap worden verkregen zijn automatisch onderdeel van de gemeenschap. Dit wordt ook wel de aanzuigende werking genoemd. Beide echtgenoten kunnen pas bij het einde van de gemeenschap aanspraak maken op de helft van de gemeenschap. Vooraf is niet te zeggen wanneer de gemeenschap door overlijden of scheiding gaat eindigen. Door deze onzekerheid is de omvang van de uiteindelijke gemeenschap voor de minst vermogende echtgenoot niet bekend. De vermogensverschuiving is dus onvoltooid en niet belast met schenkbelasting.

Aanpassen huwelijkse voorwaarden

Door de mogelijkheid om een vermogensverschuiving onbelast plaats te laten vinden, kan worden gekeken naar kansen om erf- en schenkbelasting te besparen. Zo is ooit door de rechter een situatie beoordeeld waarin twee mensen met elkaar in het huwelijk treden (algehele gemeenschap van goederen) en één der echtgenote kort daarna sterft. Door het overlijden wordt de gemeenschap ontbonden en heeft de langstlevende echtgenoot recht op de helft van de gemeenschap. Ook dit leidt volgens de Hoge Raad niet tot een belastbare schenking. Op deze manier kan het vermogen in de gemeenschap op een handige manier worden verdeeld.

Huwelijkse voorwaarden met ongelijke delen

Daarna is het idee ontstaan om een gemeenschap te creëren van ongelijke delen: bijvoorbeeld echtgenoot A 90% en echtgenoot B 10%. Ook hier heeft de Hoge Raad al eens over geoordeeld.
Twee echtgenoten waren gehuwd in algehele gemeenschap van goederen en wijzigden tijdens huwelijk de voorwaarden tot een gerechtigdheid van 90/10. Dit houdt in dat bij het einde van de gemeenschap één van de echtgenoten gerechtigd is tot 90% van het vermogen van de gemeenschap. Belangrijk discussiepunt was dat de huwelijkse voorwaarden kort voor het overlijden van één van de echtgenoten waren aangepast. De langstlevende echtgenoot was bij het overlijden gerechtigd tot 90% van het vermogen van de gemeenschap. Over slechts 10% van het vermogen van de gemeenschap was erfbelasting verschuldigd.

De Belastingdienst was van mening dat deze vermogensverschuiving bewust was gedaan om belastingheffing te voorkomen en dat de vermogensverschuiving belast zou moeten worden met schenkbelasting. De Hoge Raad oordeelde echter in het voordeel van de belastingplichtige. Wil er misbruik van recht (fiscaal gezegd: fraus legis) zijn dan moet het “zo goed als zeker” zijn dat de echtgenoot die recht heeft op 10% ook eerder overlijdt dan de andere echtgenoot. Dit begrip “zo goed als zeker” blijkt een lastig meetbaar begrip.

Op het moment dat iemand te horen krijgt, dat hij of zij nog maar 3 maanden te leven heeft, dan is de kans nog steeds aanwezig dat de andere echtgenoot eerder komt te overlijden. Als iemand op het sterfbed de huwelijkse voorwaarden nog verandert in bovengenoemde verhouding 90/10, dan lijkt het er wel op dat het “zo goed als zeker” is dat deze echtgenoot als eerste komt te overlijden. Op dat moment zullen de Belastingdienst én de rechter hoogstwaarschijnlijk oordelen dat er wel degelijk sprake is van een belaste vermogensverschuiving en derhalve van een belaste schenking.

Met toepassing van het huwelijksgoederenrecht belasting besparen

Een gemeenschap van goederen kan een goed instrument zijn om erfbelasting te besparen. Er moet echter altijd naar alle allerlei factoren worden gekeken. Denk daarbij aan het optimaal benutten van vrijstellingen, de laagste tariefschijf en de oprenting vordering van de langstlevende op de kinderen. Het blijft met dit instrument dus altijd goed nadenken over de gevolgen als de andere echtgenoot toch eerder komt te overlijden. Het is daarom raadzaam om alle wensen en mogelijkheden goed in kaart te brengen.

BAA ADVIES. Breng samen met uw adviseur alle wensen en mogelijkheden in kaart om zoveel mogelijk erf- en schenkbelasting te besparen. Tijdens het huwelijk de huwelijkse voorwaarden aanpassen is één van die mogelijkheden.