Erven van de ouders? Let op want het gaat vaak mis

Niet zelden leidt een erfenis tot onduidelijkheid of zelfs tot ruzie. Kinderen erven namelijk automatisch van hun ouders door het wettelijk erfrecht, maar de uitkomst kan toch anders zijn dan vooraf wordt gedacht. Waar gaat het vaak mis?

De erfenis opeisen

Bij een wettelijke verdeling krijgen de kinderen een vordering op de langstlevende ouder. De kinderen krijgen dus bij overlijden van een ouder in principe dus niets. De wet en het testament bepalen wanneer deze vordering opeisbaar wordt. Deze is in ieder geval niet opeisbaar tot het overlijden van de langstlevende ouder. In het testament is mogelijk opgenomen dat de vordering wel opeisbaar is bij faillissement of opname in een verzorgingstehuis.

Daarnaast zijn er in de wet wilsrechten opgenomen die kinderen beschermen bij hertrouwen van de langstlevende ouder. De wilsrechten geven de kinderen het recht om aanspraak te maken op goederen (sieraden, kunst, etc.) ter waarde van de vordering. Dit om te voorkomen dat de stiefouder deze goederen te gelde maakt en het geld uitgeeft.

De vordering is niet opeisbaar, maar de langstlevende kan de vordering wel vrijwillig aflossen (tegen de contante waarde). Door het aflossen kan de langstlevende het fiscale vermogen in box 3 verlagen. De vordering van de kinderen mag namelijk niet in box 3 als schuld meegenomen worden. Hiermee kan een hoge eigen bijdrage voor de verzorgingsinstelling worden verminderd.

Een kind onterven

Ja, je kunt als ouder een kind onterven. Bijvoorbeeld bij een heftige ruzie, als er geen contact meer is of als er sprake is van een ernstige verslaving bij het kind. Maar nee, je kunt als ouder niet voorkomen dat je kind iets uit de nalatenschap krijgt. Een onterfd kind mag weliswaar niet meepraten bij het afwikkelen van de nalatenschap, maar heeft wel recht op de legitieme portie uit de erfenis.

De legitieme portie is de helft van het erfdeel waar het kind recht op zou hebben (kindsdeel) als het niet onterfd zou zijn. Als bijvoorbeeld moeder en twee kinderen erfgenaam zijn, dan is ieders erfdeel 1/3. Als één van de kinderen is onterfd, dan is de legitieme portie de helft van het erfdeel (in dit geval 1/6). Het kind moet binnen vijf jaar na het overlijden een beroep doen op de legitieme portie. Het onterfde kind heeft dan een vordering in geld op de overige erfgenamen die pas opeisbaar is bij het overlijden van de langstlevende.

Kind eerder overleden

Een kind erft automatisch van de ouders. Maar wat nu als het kind al eerder is overleden? Dan is er sprake van plaatsvervulling. Dan treden de kleinkinderen in de plaats van hun overleden ouder en erft ieder zijn deel in de nalatenschap. Is het oorspronkelijke erfdeel van de overleden ouder 50% en heeft deze ouder twee kinderen, dan wordt het erfdeel van beide kleinkinderen 25%.

Als een kind eerder overlijdt dan de ouders en als het kind zelf geen kinderen of partner heeft, dan erven de ouders van het kind. Daarna komen de broers en zussen aan de beurt. Zijn die er allemaal niet, dan gaat de erfenis naar de grootouders, ooms en tantes of neven en nichten. Als ook deze groepen niet aanwezig zijn, dan gaat de erfenis naar de staat.

Scheiden en hertrouwen ouder

Stel, er is een testament waarin de partner expliciet tot erfgenaam wordt benoemd en men gaat scheiden. Bij hetzelfde testament kan er dan de complicatie ontstaan dat de ex-partner nog steeds erfgenaam is. De ex-partner heeft dan recht op zijn/haar deel van de erfenis. Het is daarom belangrijk om het testament actueel te houden.

Is er een nieuwe echtgenoot, dan wordt deze echtgenoot automatisch erfgenaam volgens de wet. Behalve als er in het testament iets anders is beschreven.

Maar als de eerder gescheiden ouder hertrouwt, dan wordt de nieuwe partner (de stiefouder) eigenaar van alle bezittingen bij overlijden van de ouder. De kinderen krijgen dan een niet-opeisbare vordering op stiefouder. De ouder kan dit voorkomen door bepalingen in het testament op te nemen waarmee de stiefouder slechts het vruchtgebruik van de goederen (rente, woongenot, overige inkomsten) krijgt en de kinderen de blote eigendom. Het vruchtgebruik van de stiefouder eindigt automatisch bij overlijden of bij opname in een verzorgingstehuis of faillissement. Dit kan allemaal worden beschreven in een testament.

Partner van kind uitsluiten (uitsluitingsclausule)

Ouders kunnen in hun testament de partner van hun kind uitsluiten bij een erfenis. De erfenis blijft dan buiten de gemeenschap. Mocht het kind komen te overlijden dan is de erfenis privé-eigendom van het kind. Afhankelijk van de bepalingen in de huwelijkse voorwaarden (gemeenschap van goederen?) en het testament (wie zijn erfgenaam?) is het de vraag wie dan erft.

BAA ADVIES. We gaan ervan uit dat kinderen automatisch van hun ouders erven. Maar onterven, vooroverlijden, opnieuw trouwen of scheiden en het opeisen van de erfenis zorgen vaak voor onduidelijkheid en misverstanden. Houd een testament daarom actueel en bekijk altijd wat de situatie en de insteek van een testament en van de verdeling van een nalatenschap is.