erfenis Archives

Berichten

Een nalatenschap aanvaarden: wat moet ik (niet) doen?

6 april 2022/in Artikelen /door Jasper Werts

Als een dierbare overlijdt, komt er veel op je af. Behalve de emotionele en praktische zaken, dient ook de nalatenschap door de erfgenamen te worden aanvaard of juist niet. Wat moeten erfgenamen weten over het aanvaarden van de nalatenschap?

Na overlijden speelt het erfrecht een rol

Na het overlijden moet worden vastgesteld of er een testament is gemaakt en wie de erfgenamen zijn. De erfgenamen moeten kiezen of ze de nalatenschap van de overledene aanvaarden of juist verwerpen. De emoties tijdens een rouwproces kunnen hoog oplopen, maar er moeten wel rationele beslissingen worden genomen, want een verkeerde handeling kan verstrekkende gevolgen hebben.

Aanvaarden of niet?

Als een erfgenaam de nalatenschap ‘zuiver aanvaardt’, dan aanvaardt deze (een deel van) alle bezittingen en schulden van de erflater. Er kan dan een probleem ontstaan als er sprake is van een negatief saldo van de nalatenschap; er zijn meer schulden dan bezittingen. De aanvaardende erfgenaam is dan met zijn eigen vermogen aansprakelijk voor (zijn aandeel) voor het tekort. Wordt de nalatenschap verworpen, dan treden één of meerdere andere erfgenamen in de plaats van de verwerpende erfgenamen. (zogenaamde plaatsvervulling).

Beneficiair aanvaarden

Minder risico lopen. Om bovenstaande situatie te voorkomen kan een erfgenaam ook beneficiair aanvaarden. De erfgenaam is dan niet aansprakelijk voor een eventueel tekort. Weet de erfgenaam niet wat de omvang van de nalatenschap is, dan kan het verstandig zijn om beneficiair te aanvaarden om zo het risico op aansprakelijkheid voor een negatieve nalatenschap te voorkomen.

Enkele nadelen. Het beneficiair aanvaarden heeft wel enkele nadelen. Zo moet er bijvoorbeeld een verklaring worden afgelegd bij de rechtbank die hoort bij de laatste woonplaats van de erflater. Dit kan ook via de notaris lopen. Voor het beneficiair aanvaarden moet ook griffierecht worden betaald (2022 € 134). Als de overige erfgenamen beneficiair aanvaarden, dan heeft u als andere erfgenaam nog drie maanden de tijd om zelf te kiezen. Doet u niets, dan aanvaardt u de nalatenschap automatisch ook beneficiair. Als u eerder al een keuze heeft gemaakt, dan blijft die keuze gelden.

Beneficiair aanvaarden of niet? Vaak weten erfgenamen wel wat het vermogen en de schulden van vader of moeder zijn. Men loopt dan bij het aanvaarden geen risico’s. Bij onduidelijkheid is beneficiair aanvaarden zeker aan te raden. Maar dan moet men wel zoveel mogelijk met de handen overal vanaf blijven. En dat lukt niet altijd.

Opletten met stilzwijgende, zuivere aanvaarding

Sneller aanvaard dan gedacht. Het is altijd oppassen na het overlijden van de erflater. Want beneficiair aanvaarden is niet meer mogelijk als de erfgenaam al zuiver heeft aanvaard. Voor zuivere aanvaarding is géén verklaring nodig en er kan al sneller sprake van zijn dan gedacht. Met alle financiële gevolgen en aansprakelijkheid van dien.

Bekommeren en bemoeien. Zuivere aanvaarding kan stilzwijgend plaatsvinden door daden van aanvaarding (bekommeren of bemoeien met de nalatenschap). Verwerpen of beneficiaire aanvaarden is dan niet meer mogelijk. Er is bijvoorbeeld sprake van stilzwijgende aanvaarding als de woning van erflater wordt leeggehaald en/of als iets van de inboedel wordt weggegeven. Over deze stilzwijgende zuivere aanvaarding was veel onduidelijkheid.

Onduidelijkheden over stilzwijgende, zuivere aanvaarding

Onlangs heeft de Hoge Raad enkele handvaten gegeven om te bekijken of er sprake is stilzwijgende zuivere aanvaarding. In de uitspraak geeft de Hoge Raad aan dat ‘daden van beheer’ niet leiden tot zuivere aanvaarding en het zijn van ‘heer en meester over goederen’ wel.

Daden van beheer. De noodgedwongen ontruiming van een woning of kamer van de overledene door de erflater onder tijdsdruk is een daad van beheer. Evenals het kopen van gebak voor het personeel van een verzorgingstehuis of cadeaubonnen voor alfahulp en dit betalen vanaf de bankrekening van de erflater. Evenmin leidt het afvoeren van inboedel naar een kringloopwinkel of milieudepot tot zuivere aanvaarding, mits vaststaat dat de inboedel geen reële economische waarde heeft. Het is wel belangrijk om dat achteraf te kunnen aantonen.

Heer en meester over goederen. Het aanbieden, weggeven of verkopen van een bijna nieuwe televisie of fiets of van sieraden, leidt tot een actie die een daad van beheer overstijgt. Dat geldt ook voor het overmaken van geld van de rekening van de erflater naar de erfgenamen en voor kosten die niet gerelateerd zijn met kosten van/voor de erflater. Al deze acties leiden tot een stilzwijgende zuivere aanvaarding door de erfgenaam of erfgenamen.

Dus opgelet. Op het moment dat een erfgenaam bij de rechtbank een verklaring van beneficiaire aanvaarding aflegt en voor die tijd als heer en meester over de goederen van de erflater heeft beschikt, dan ontstaat er een probleem. Er is dan sprake van zuivere aanvaarding ondanks de verklaring van beneficiaire aanvaarding.

BAA ADVIES. Het uit een nalatenschap verdelen van goederen uit de inboedel en het overmaken van geld naar een andere bankrekening, kan leiden tot een zuivere aanvaarding en daarmee tot het aansprakelijk worden voor eventuele schulden uit de nalatenschap. Beneficiair aanvaarden is dan niet meer mogelijk.

De uitsluitings- en insluitingsclausule bij schenkingen/erfenissen

25 januari 2019/in Artikelen /door Jac Vossen

Het nieuwe huwelijksvermogensrecht is ingegaan per 1 januari 2018. Na één jaar is het even goed om stil te staan bij de gevolgen voor zogenaamde bestaande en nieuwe uitsluitings- en insluitingsclausules.

Wat is een uitsluitingsclausule?

Schenking niet in een goederengemeenschap. Het komt regelmatig voor dat ouders aan hun kinderen schenkingen doen, zeker nadat de overheid dit heeft gestimuleerd met de grote schenking voor de eigen woning. De ouders willen dan meestal niet dat deze schenking in een goederengemeenschap valt bij een huwelijk, geregistreerd partnerschap of samenwoners. Om dit te bewerkstelligen moet in de schenkingsakte de uitsluitingsclausule worden opgenomen.

Naar de notaris is niet nodig. Het is niet noodzakelijk de uitsluitingsclausule notarieel te laten vastleggen. Een onderhandse akte of bankafschrift met vermelding uitsluitingsclausule kan ook dienen als bewijs. Een uitsluitingsclausule kan niet meer worden afgesproken als de schenking reeds heeft plaatsgevonden. Alleen bij een herroepelijke schenking kan de schenking worden herroepen en kan alsnog de uitsluitingsclausule worden opgenomen.

Twee soorten uitsluitingsclausules: de harde en de zachte

Binnen de uitsluitingsclausule kennen we twee soorten, de harde- en de zachte uitsluiting.

Harde uitsluiting. Bij de harde uitsluiting geven de schenkers aan, dat de schenking nooit in de goederengemeenschap zal vallen. Dat wil zeggen: niet bij een eventuele echtscheiding maar ook niet bij een overlijden.

Zachte uitsluiting. Bij de zachte uitsluiting verklaren de schenkers dat de schenking tot het vermogen van hun kind behoort bij echtscheiding, maar dat bij een overlijden sprake is van gemeenschappelijk vermogen. De zachte uitsluitingsclausule kan leiden tot besparing van erfbelasting zoals blijkt uit onderstaand voorbeeld.

Een voorbeeld
Marieke en Pieter zijn met elkaar gehuwd in gemeenschap van goederen. Ze hebben geen kinderen. Marieke heeft van haar ouders een schenking met uitsluitingsclausule ontvangen van € 100.000. Het vermogen van Marieke en Pieter bedraagt samen € 1.500.000. Dit is exclusief de schenking van de ouders van Marieke. Marieke overlijdt. Bij een harde uitsluitingsclausule is de te betalen erfbelasting voor Pieter € 20.700. Bij een zachte uitsluitingsclausule is de te betalen erfbelasting € 15.700. Een besparing van € 5.000.

Vermogen vóór huwelijk is privévermogen

Volgens de wet voor het huwelijksvermogensrecht van 1 januari 2018, blijft vermogen dat vóór het huwelijk aanwezig is privévermogen. Ook vermogen verkregen via erfenis of schenking blijft privévermogen. Het expliciet opnemen van een uitsluitingsclausule in de schenkingsakte zou dus niet meer nodig zijn. Hierbij dient een kanttekening te worden geplaatst.

Als er géén uitsluitingsclausule is opgenomen in de schenkingsakte, kan het kind dat de schenking ontvangt wel met zijn/haar echtgenoot in testament of huwelijkse voorwaarden afspreken dat de schenking tóch wordt gedeeld bij scheiding of overlijden. Wil de schenker dat expliciet niet, dan is het opnemen van de harde uitsluitingsclausule in de akte nog steeds noodzakelijk.

Overgangsrecht

Voor huwelijken en geregistreerd partnerschappen met een wettelijke gemeenschap van goederen, die zijn gesloten vóór 1 januari 2018 blijft het oude recht van toepassing. Alleen schenkingen/erfenissen waarbij expliciet is bepaald dat deze zijn gedaan met een uitsluitingsclausule, vallen buiten de goederengemeenschap. Alle andere schenkingen/erfenissen niet.

Wat is een insluitingsclausule?

De keerzijde van de uitsluitingsclausule is de insluitingsclausule. Hierbij bepaalt de schenker/erflater dat de schenking/erfenis wél deel uitmaakt van de huwelijksgemeenschap van het kind en dat bij het einde van het huwelijk dient te worden gedeeld. Dit kan alleen spelen bij huwelijken/geregistreerd partnerschappen gesloten ná 1 januari 2018. De insluitingsclausule is echter alleen effectief als het kind in wettelijke gemeenschap van goederen is gehuwd of huwelijkse voorwaarden heeft gemaakt met daarin de bepaling dat schenkingen/erfenissen in de gemeenschap kunnen vallen.

Waarom een insluitingsclausule?

De reden voor de insluitingsclausule is net als in het verleden bij de zachte uitsluiting: het besparen van erfbelasting bij overlijden. Dat betekent dus ook dat de insluitingsclausule nagenoeg altijd zal worden opgesteld voor een situatie van overlijden, maar niet bij een echtscheiding.

Het verschil tussen de uitsluitingsclausule en de insluitingsclausule

Uitsluiting. Bij de uitsluitingsclausule bepaalt de schenker/erflateer wat er gebeurt met de schenking/erfenis. De ontvanger is hieraan wettelijk gebonden en kan hier niet van afwijken.

Insluiting. Bij de insluitingsclausule geeft de schenker/erflater een wens weer. Wil deze wens effectief zijn, dan dient de ontvanger dit te regelen in zijn huwelijkse voorwaarden/testament. De ontvanger is niet wettelijk gebonden aan deze wens. Het is dus mogelijk dat de schenker/erflater wil dat er wordt gedeeld, maar dit niet gebeurt. Denk hierbij aan de situatie dat de echtgenoten huwelijkse voorwaarden hebben gemaakt waarbij zij zijn overeengekomen dat schenkingen en erfenissen buiten de gemeenschap van goederen vallen.

BAA ADVIES. Wilt u dat partners van de kinderen (zogenaamde “koude kant”) geen rechten kunnen ontlenen aan door u gedane schenkingen? Dan moet u nadenken over de in dit artikel beschreven clausules. Wilt u advies hierbij of over estateplaning in het algemeen? Raadpleeg dan uw contactpersoon bij BAA.

Erfenis zuiver of beneficiair aanvaarden

29 juni 2016/in Artikelen /door Jac Vossen

Een erfenis is meestal een onverwachte meevaller. Maar wat nu als deze meevaller toch niet zo meevalt? Als blijkt dat de schulden van de overledene hoger zijn dan zijn/haar bezittingen? De erfenis verwerpen of beneficiair aanvaarden?

Zuivere aanvaarding, beneficiair aanvaarden of erfenis verwerpen

Onverwachte tegenvallers probeert de wetgever te voorkomen door de erfgenamen na een overlijden te laten kiezen op welke manier ze de erfenis willen aanvaarden. De keuze moet binnen drie maanden worden gemaakt en is eenmalig en onherroepelijk. Hierbij zijn er drie smaken:

een zuivere aanvaarding;
een beneficiaire aanvaarding;
het verwerpen van de erfenis (een negatieve aanvaarding).

1. Zuivere aanvaarding

Bij een zuivere aanvaarding krijgt de erfgenaam zijn volledig erfdeel. Dat wil zeggen dat hij/zij niet alleen gerechtigd is tot de bezittingen die behoren tot de nalatenschap maar ook aansprakelijk is voor de schulden van de nalatenschap. Deze aansprakelijkheid gaat zover dat bij een negatief vermogen (schulden zijn groter dan de bezittingen) de erfgenamen deze schuld met hun privé vermogen dienen te betalen.

2. Beneficiair aanvaarden

Indien gekozen wordt voor een beneficiaire aanvaarding van de erfenis betekent dit dat de erfgenaam gerechtigd is tot de nalatenschap mits deze positief is. Indien sprake is van meer schuld dan bezit is de erfgenaam hiervoor niet aansprakelijk en hoeft deze schuld ook niet via het privé vermogen te worden betaald, met andere woorden de erfgenaam is alleen met geërfd vermogen aansprakelijk voor schulden van de nalatenschap.

De beneficiaire aanvaarding kan plaatsvinden via tussenkomst van een notaris dan wel rechtstreeks bij de Rechtbank. De kosten bedragen € 123,- griffierecht en eventueel de kosten van de notaris.

3. Verwerpen (negatief aanvaarden)

Bij het verwerpen van de erfenis geeft de erfgenaam aan dat hij niets wil hebben van zijn erfdeel. Niet als er sprake is van een positief eigen vermogen van de erflater en dus ook niet als er sprake is van een negatief vermogen van de overledene. Bij het verwerpen van de erfenis bestaat er ook geen recht op fotoboeken of andere niet waardevolle spullen. Ook voor het verwerpen van de erfenis, dient een akte te worden opgesteld.

Als er beneficiair wordt aanvaard

Op het moment dat een erfgenaam de erfenis beneficiair aanvaardt, mag hij zich niet gedragen als erfgenaam. Dat betekent dat de nalatenschap dient te worden afgewikkeld onder toezicht van de kantonrechter en dat de erfgenaam pas kan beschikken over de erfenis nadat alle schulden zijn betaald.

Houdt men zich hier niet aan, dan wordt de beneficiaire aanvaarding automatisch een zuivere aanvaarding. Dit betekent dus, dat je geen enkele beslissing mag nemen omtrent de erfenis.

Verboden handelingen bij beneficiair aanvaarden

Voorkomende voorbeelden uit de praktijk zijn:

het bij het vuil zetten van de inboedel;
het betalen van een etentje na de uitvaartdienst (van de rekening van de overledene)
het rondrijden in de auto van de overledene;
het meenemen naar huis van schilderijen, fotoboeken, enz. van de overledene.

In al deze gevallen gedraagt men zich als erfgenaam en heeft men de erfenis zuiver aanvaard. Dat betekent dus dat men ook aansprakelijk wordt voor onverwachte schulden. Maar in de praktijk is er echter veel onduidelijk over wanneer er nu sprake is van een verboden handeling.

Nieuwe wetgeving per 1 september 2016

De wet die op 1 september 2016 in werking treedt, verduidelijkt wanneer sprake is van zuiver aanvaarden en beperkt het aantal gedragingen dat automatisch leidt tot een zuivere aanvaarding.

Zuivere aanvaarding. Er is pas sprake van een zuivere aanvaarding, als de erfgenaam handelingen verricht door goederen van de nalatenschap te verkopen of op andere wijze te onttrekken waardoor schuldeisers worden benadeeld.

Het blijft echter de vraag of de onwetende erfgenaam, die bijvoorbeeld de kamer van de overledene in het verzorgingstehuis snel moet ontruimen en door verkoop van de inboedel via Marktplaats, schuldeisers benadeelt en daardoor toch zuiver aanvaardt met alle gevolgen van dien.

Bescherming tegen onverwachte schulden. Aan het Burgerlijk Wetboek 4 wordt artikel 194a ingevoegd. Hierin wordt de erfgenaam de mogelijkheid geboden een erfenis alsnog beneficiair te aanvaarden. Hiervoor moet een verzoek worden ingediend bij de kantonrechter. Dat moet gebeuren binnen drie maanden nadat de schuld van de nalatenschap bekend werd. De erfgenaam dient wel aan te tonen dat hij deze schuld niet kende of niet behoorde te kennen.

Onderzoeksplicht. Als de rechter dit verzoek toewijst, betekent dit dat de schuld wel uit het erfdeel van de erfgenaam kan worden voldaan, maar dat de schuld niet hoeft te worden betaald met privé vermogen van de erfgenaam. De nuance hierbij is echter dat de erfgenamen een onderzoeksplicht hebben ten aanzien van de nalatenschap. In heel uitzonderlijke gevallen zal het dus kunnen voorkomen dat er schulden opduiken die ondanks de onderzoeksplicht niet boven water zijn gekomen.

BAA ADVIES. De nieuwe wet kan worden gezien als een verbetering van de bestaande wetgeving. Er blijven echter nog (te) veel losse eindjes over. Deze kunnen leiden tot ongewenste financiële risico’s voor de erfgenamen. Daarom blijft het raadzaam, bij enige twijfel omtrent de hoogte van de nalatenschap, de erfenis beneficiair te aanvaarden. Mocht u nu of in de toekomst in bovengenoemde situatie verkeren en daarbij advies willen hebben, dan u kunt u zich altijd wenden tot uw contactpersoon bij BAA.