Ik-opa-testament: mogelijk toch extra erfbelasting verschuldigd?

Een ik-opa-testament is een manier om dubbele vererving en dubbele betaling van erfbelasting te voorkomen. Dit is ‘generation skipping’. Heeft u ooit zo’n testament afgesloten of overweegt u dat, dan moet u met enkele zaken goed rekening houden.

Het ik-opa-testament, wat is dat?

Met een ik-opa-testament bepaalt u dat een bedrag wordt toegekend aan uw kleinkind(eren). Het kleinkind kan dit bedrag pas opeisen als zijn eigen ouders (uw kind en de andere ouder) zijn overleden. Uw kleinkind krijgt dan bij uw overlijden feitelijk nog niets in handen.

Dubbele erfbelasting voorkomen. Door een ‘ik-opa/oma-clausule’ vererft een deel van het vermogen rechtstreeks van grootouders naar kleinkinderen. Anders zou het vermogen eerst naar uw kind gaan en na zijn overlijden bij de kleinkinderen terechtkomen, waardoor over hetzelfde vermogen tweemaal erfbelasting is verschuldigd.

Dubbele erfbelasting voorkomen, hoe werkt dat?

Kleinkind krijgt een vordering bij zijn ouder. Opa maakt een testament en laat een bepaald bedrag na aan een kleinkind. De ouder van het kleinkind erft dat bedrag en krijgt daarbij een schuld bij het kleinkind. Het kleinkind heeft dus een vordering op de ouder.

Ouder heeft vruchtgebruik. De ouder erft en krijgt ook het vruchtgebruik over die erfenis. De ouder mag vrij over het bedrag beschikken. De ouder moet over het vruchtgebruik erfbelasting betalen. Dat wordt bepaald aan de hand o.a. de leeftijd en wettelijke rente.

Kleinkind moet meteen erfbelasting betalen. Als opa dood gaat, moet het kleinkind meteen erfbelasting betalen. Maar …. het kleinkind kan niet meteen over de erfenis beschikken. Daarvoor moeten eerst de ouders komen te overlijden. Makkelijk gezegd hoeft het kleinkind daarom niet over het hele bedrag erfbelasting te betalen.

Hoeveel erfbelasting moet het kleinkind dan betalen? Het kleinkind moet erfbelasting betalen over de erfenis minus het vruchtgebruik. Hoe jonger de ouder is, hoe groter het vruchtgebruik want naar alle waarschijnlijkheid kan het kleinkind langer niet over de erfenis beschikken. Het vruchtgebruik wordt door de Belastingdienst vastgesteld op basis van tabellen die gebaseerd zijn op o.a. de leeftijd en wettelijke rentepercentages.

Het grote voordeel. Het kleinkind heeft dus géén vruchtgebruik van de vordering op de ouder. Hierdoor wordt het voor de erfbelasting voor een lager bedrag aangeslagen dan de waarde van de vordering. En als dan de ouder is overleden, hoeft het kleinkind over de vordering géén erfbelasting meer te betalen.

Wat u nu moet weten

Aanpassingen Successiewet. De wetgever heeft in de loop der jaren allerlei maatregelen getroffen. Zo staat nu in artikel 10 van de Successiewet dat het kleinkind mogelijk ook over het niet eerder belaste vruchtgebruik erfbelasting moet betalen. Dus eigenlijk zijn we weer terug bij af.

Dit is echter te voorkomen als opa in het testament ervoor zorgt dat de erfenis voor de kleinkinderen samen niet hoger is dan de erfenis voor het kind. Heeft u al een ik-opa-testament, dan moet u dit dus laten checken.

Twee alternatieven

Nalatenschap ter grootte van vrijstelling. Natuurlijk zijn er ook nog andere mogelijkheden. Een voorbeeld daarvan is eenvoudig te realiseren. Opa kan alle kinderen en kleinkinderen een bedrag gelijk aan de vrijstelling (€ 20.209 in 2017) nalaten in het testament. Met 2 kinderen en 6 kleinkinderen kan op die manier over een bedrag van 2 (opa én oma) x 8 x € 20.209 = € 323.344 aan erfbelasting worden bespaard.

Beperkt ik-opa-testament. Zo kan er ook worden gekozen voor een beperkt ik-opa-testament. Dit werkt volgens dezelfde voorwaarden als het ik-opa-testament, alleen wordt nu een legaat, in de vorm van een renteloze vordering, overeengekomen. Dit legaat is gelijk aan de vrijstelling van het kleinkind, berekend volgens de rekenmethode van de Successiewet. Tevens geldt hierbij als voorwaarde dat de vordering van de kleinkinderen per kind niet groter mag zijn dan de erfenis die het kind van opa krijgt.

Er is dan bij overlijden van opa geen erfbelasting verschuldigd over de verkrijging door het kleinkind. Let op: per geval dient bekeken te worden hoe hoog het legaat kan zijn en of aan de overige voorwaarden van het ik-opa-testament wordt voldaan.

Als opa (of oma) al is overleden

Opa of oma is al overleden en had een ik-opa-testament. De ouder komt er nu achter dat dit testament nu fiscaal negatief kan uitpakken. De ouder kan dan o.a. de volgende twee zaken overwegen:

1. Schuld aan zijn kind (het kleinkind) aflossen. Hij lost dan de vordering die het kind heeft af. Dat is de zgn. blote eigendom (blote eigendom = volledige bedrag minus vruchtgebruik).
2. Vordering mét rente. Een andere optie is dat de ouder over de vordering aan zijn kind rente gaat betalen. Hij zet dus de renteloze vordering om in een vordering met rente.

BAA ADVIES. De wetgever heeft in de loop der jaren veel veranderd aan de Successiewet. Daarom is het aan te raden om een ik-opa-testament goed te laten checken op de nieuwe regels. En dat geldt óók als opa of oma al overleden is. Laat dus feitelijk elk ik-opa-testament goed controleren op de fiscale gevolgen ervan. Uw adviseur van BAA helpt u graag verder.