Schenking onder bewind: is er een schenkingstraditie?

Schenken van vermogen om belasting te besparen is een populaire manier om vermogen van de ene naar de andere generatie te brengen. Maar wat als de ouder onder bewind is gesteld? Het bestaan van een schenkingstraditie is dan essentieel.

Schenken om belasting te besparen

Niemand betaalt graag belasting over vermogen. Om vermogen van de ene generatie naar de andere generatie te brengen, bijvoorbeeld van ouder naar kind, worden de vrijstellingen voor de schenkbelasting gebruikt. De reden laat zich raden: belasting besparen. Denk hierbij aan de minder te betalen erfbelasting bij overlijden, minder belasting over vermogen in de inkomstenbelasting (box 3) en een lagere eigen bijdrage voor de opname in een verzorgingsinstelling. Vermogende ouders proberen met een schenkplan belastingvrij hun vermogen over te hevelen. Dit is een prima gedachte. Maar wat nu als een ouder niet meer wilsbekwaam is?

Een ouder onder bewind

Een bewindvoerder. Op het moment dat een iemand door lichamelijke of geestelijke toestand niet in staat is om ten volle de vermogensrechtelijke (financiële) belangen waar te nemen, is er een probleem. De kantonrechter kan dan een bewind instellen over de goederen en het vermogen die toebehoren aan deze persoon. De kantonrechter zal hiervoor een bewindvoerder benoemen die de financiële belangen behartigt van de persoon die onder bewind staat. Meestal is dat de partner en als er geen partner (meer) is, een kind of meerdere kinderen.

Schenken onder bewind

Stel nu dat een ouder inmiddels onder bewind is geplaatst en dat een kind als bewindvoerder is aangewezen. Dat kind wil nu een schenking doen aan zichzelf. Schenken wordt echter niet gezien als een gewone handeling om het financiële belang van de ouder te behartigen (het is geen ‘gewone beheersdaad’). Daarom is het kind als bewindvoerder niet bevoegd om een schenking aan zichzelf te doen. Het betreft namelijk een zogenaamde ‘beschikkingsdaad’ en hiervoor heeft het kind een machtiging nodig van de kantonrechter.

Bewindvoerder vraagt kantonrechter om te mogen schenken

Belangen van de ouder zijn doorslaggevend. Het verzoek tot schenking is vanzelfsprekend vaak afkomstig van de bewindvoerder (het kind). De ouder is tenslotte niet meer in staat zijn wil te bepalen. Het meeste gebruikte argument dat dan wordt gebruikt, is dat een schenking een daad van goed vermogensbeheer is met het oog op erfbelasting. De kantonrechter ziet hierin echter géén goed argument en geeft daarbij aan dat er moet worden gekeken naar de belangen van de onder bewind gestelde ouder en niet naar de belangen van de ontvanger van de schenking.

De toetsing door de rechter. Een machtigingsverzoek wordt vanwege dit soort situaties getoetst aan aanbevelingen van het LOVCK&T (Landelijk Overleg Vakinhoud Civiel en Kanton & Toezicht). De belangrijkste aanbevelingen hieruit zijn:

• Voor het geven van gebruikelijk verjaardags- en sinterklaascadeautjes is geen machtiging vereist.
• De wil van de onder bewind gestelde ouder kan niet met voldoende zekerheid worden afgeleid uit een kopie van het testament. De uiterste wil kan namelijk zijn gewijzigd, maar het officiële testament is niet te controleren voor overlijden, ook niet door notarissen. Eventuele problemen met schenkingen kunnen zich dan ook na overlijden openbaren.
• In bijzondere omstandigheden kan van de hoofdregels worden afgeweken als het belang van de onder bewind gestelde ouder dat vereist, bijvoorbeeld omdat de leefomgeving van de ouder dan verbetert.
• Een schenking wordt niet toegestaan als het liquide vermogen van de onder bewind gestelde ouder door de schenking minder dan € 30.000 bedraagt.
• Een door bewindvoerder ingesteld verzoek tot machtiging voor het doen van een schenking namens de ouder zal worden afgewezen als er geen schenkingstraditie is.

Dus? Samengevat kunnen we dus zeggen dat alleen gebruikelijke verjaardags- en sinterklaascadeautjes zonder machtiging akkoord zijn en dat andere schenkingen alleen mogelijk zijn bij een zogenaamde schenkingstraditie.

Wat is zo’n schenkingstraditie?

Een schenkingstraditie kan worden aangetoond als er sprake is van een herhalende handeling van de onder bewind gestelde ouder voorafgaand aan het bewind. Denk hierbij aan een ouder die vóór de bewindvoering al elk jaar een jaarlijkse donatie aan een goed doel gaf. Of als de ouder bijvoorbeeld elk jaar een schenking aan het kind deed ter grootte van de jaarlijkse schenkvrijstelling.

Als er sprake is van een dergelijke schenkingstraditie, dan is er volgens de kantonrechter geen reden om van dit gebruik af te wijken. Vooropgesteld dat door deze traditie voort te zetten niet het vermogen dusdanig klein wordt dat de verzorging van de ouder in gevaar komt.

Een oplossing is het levenstestament

Het tijdens leven opstellen van een levenstestament kan een hoop problemen voorkomen. Op deze manier kan bewindvoering worden voorkomen en is er meer flexibiliteit aanwezig voor het doen van schenkingen in de toekomst.

BAA ADVIES. Stel bij voorkeur een levenstestament op, zodat bewindvoering niet nodig is om (belastingvrije) schenkingen te doen. Zónder levenstestament zal bij een wilsonbekwame ouder een rechter een schenking alleen overwegen als er sprake is van een schenkingstraditie.