Een pensioen in eigen beheer kan worden omgezet in een oudedagsverplichting (ODV). Er is inmiddels meer duidelijkheid over o.a. de koppeling met het erfrecht. Wat zijn de gevolgen bij overlijden?

Van pensioen in eigen beheer naar een oudedagsverplichting (ODV)

Op het moment dat de pensioenvoorziening eigen beheer wordt omgezet in een ODV is er sprake van een langlopende schuld voor de BV. Na het bereiken van de AOW-leeftijd van de DGA moet de BV gedurende een periode van 20 jaar (ieder jaar 1/20 deel) deze ODV uitkeren.

Daarbij is het mogelijk dat er tussen de DGA en zijn partner een zogenaamde compensatie-overeenkomst moet worden ondertekend. Daarin staat o.a. vermeld wie gerechtigd is tot de uitkeringen uit de ODV als de DGA komt te overlijden.

Er was veel onduidelijk

In de praktijk heerste nog veel onduidelijkheid over de rechtskracht van deze compensatieovereenkomst. Ook waren er veel vragen over in hoeverre een koppeling moest bestaan tussen deze overeenkomst en het wettelijk erfrecht of een testament. Daarom heeft de Belastingdienst op 13 oktober 2017 een handreiking opgesteld. In deze handreiking worden een aantal situaties besproken en de gevolgen daarvan aangegeven:

• Zuivere of onzuivere ODV-aanspraak?
• Wel of geen testament?
• Overlijden tijdens de opbouwfase van de ODV.
• Overlijden tijdens de uitkeringsfase van de ODV

Zuivere of onzuivere ODV-aanspraak?

Zuivere ODV-aanspraak. Als er sprake is van een zuivere ODV-aanspraak komen de termijnen van de ODV, na overlijden toe aan de erfgenamen van de DGA. De voorwaarde is dat deze erfgenamen mensen van vlees en bloed zijn. Een zuivere aanspraak is vrijgesteld van de heffing van erfbelasting, maar leidt bij de langstlevende partner wel tot een vermindering van de partnervrijstelling bij overlijden.

Onzuivere ODV-aanspraak. Als bij het overlijden van de DGA de (resterende) termijnen van de ODV niet toekomen aan de erfgenamen, is er sprake van een onzuivere ODV. Dit leidt tot een loonheffing ineens over de gehele ODV-termijnen, verhoogd met 20% revisierente.

Wel of geen testament?

Geen testament. De uitkeringen uit de ODV dient op basis van evenredigheid aan de erfgenamen toe te komen. Als er geen testament is, geldt de wettelijke verdeling. Dit houdt in dat zowel de langstlevende als de kinderen voor een gelijk deel erfgenaam zijn. De ODV-aanspraak wordt volgens de wet in haar geheel toegedeeld aan de langstlevende partner en deze is derhalve gerechtigde tot de uitkering.

In de handreiking wordt bevestigd dat alle goederen van de nalatenschap inclusief de ODV worden toebedeeld aan de langstlevende. Er blijft daardoor sprake van een zuivere aanspraak. Dit betekent dan tevens dat de waarde van de ODV fiscaal gezien ook niet terugkomt in de vordering die de kinderen op de langstlevende hebben.

Wel een testament. Als er wél sprake is van een testament, ligt de situatie anders. De ODV-aanspraak vererft nu, op basis van evenredigheid (van de erfdelen) naar ieder van de genoemde erfgenamen.

• Zuivere ODV-aanspraak. Als er géén compensatie-overeenkomst is waarin staat dat alleen de partner recht heeft op de ODV-aanspraak, blijft er sprake van een zuivere ODV-aanspraak.
• Onzuivere ODV-aanspraak. Stel, er is naast het testament wél een compensatie-overeenkomst. In die regeling is opgenomen dat de ODV-aanspraak overgaat naar de partner, maar in het testament worden naast de partner ook nog andere erfgenamen aangewezen. Dan is er sprake van een onzuivere ODV-aanspraak, met de gevolgen zoals hierboven vermeld.

Een onzuivere aanspraak voorkomen. Wilt u dit niet, dan kunt de langstlevende benoemen tot enig erfgenaam. U moet u wel afvragen of dat op basis van estate planning de beste keuze is. Ook kunt u in het testament een afzonderlijk legaat opnemen. Daarin bepaalt u aan wie de ODV-aanspraak, dus ook de ODV-termijnen, toekomen. De zogenaamde legataris moet echter ook erfgenaam zijn, anders is er nog steeds sprake van een onzuivere aanspraak. Een heel gedoe waarvoor u naar de notaris moet.

Tip. Als er géén compensatie-overeenkomst is, kunt u als DGA aan ieder willekeurig mens via testament de ODV-aanspraak legateren. Mits deze ook erfgenaam is. Dit biedt mogelijkheden voor tax planning (belastingbesparing) nu het niet verplicht is om de ODV aan de langstlevende na te laten.

Overlijden tijdens de opbouwfase van de ODV

Als de DGA overlijdt vóórdat de ODV-uitkeringen zijn ingegaan, dan zal de BV binnen twaalf maanden na het overlijden van de DGA een eerste uitkering aan de erfgenamen moeten doen. De uitkeringsperiode is dan 20 jaar en de leeftijd van de erfgenaam is niet van belang.

Het is echter toegestaan om de ODV binnen een periode van 12 maanden na het overlijden af te storten in een lijfrente. Hiervan kan de uitkering worden uitgesteld en/of een levenslange uitkering worden bedongen. Mogelijk kan de BV vervolgens worden geliquideerd.

Overlijden tijdens de uitkeringsfase van de ODV

Als de DGA overlijdt op het moment dat de uitkeringen al zijn ingegaan, gaat het recht op de resterende termijnen over op de erfgenamen. De BV zal de resterende termijnen aan de erfgenamen moeten betalen. Ook hierbij speelt de leeftijd van de erfgenamen geen rol. Tot 24 november 2017 was het niet mogelijk om een ingegane ODV af te storten. In een goedkeuringsbesluit van de staatssecretaris van 24 november 2017 wordt echter goedgekeurd dat de erfgenamen ook bij een reeds ingegane ODV de mogelijkheid krijgen om de ODV om te zetten in een lijfrente en vervolgens de BV op te heffen.

Conclusie

In de handreiking van de Belastingdienst wordt de vraag beantwoord wat bepalend is voor de toedeling van de ODV. De handreiking kiest duidelijk voor het wettelijk erfrecht, dan wel het testament waarbij aan een erfgenaam van vlees en bloed de ODV middels legaat wordt toegedeeld.

Als er sprake is van een compensatieovereenkomst die in strijd is met het wettelijk erfrecht of met (het legaat in) het testament, dan is er sprake van een onzuivere aanspraak.