Het familiefonds: voor wie over zijn graf heen wil regeren

Wilt u ook na uw dood uw vermogen bij elkaar houden en voorkomen dat het er doorheen wordt gejaagd? Dan kunt u dat regelen met een familiefonds. Hoe zit dat?

Het schrikbeeld is het Ferrari-syndroom

De komende jaren zullen vele vermogens overgaan van de éne naar de andere generatie. De meeste mensen willen dat doen met het betalen van zo weinig mogelijk schenk- dan wel erfbelasting.

Een ander, niet te onderschatten, aspect is dat velen ook na hun dood het vermogen bij elkaar willen houden. Bij deze personen leeft ook het schrikbeeld van het zogenaamde Ferrari-syndroom. De nabestaanden die de zuur verdiende centjes er binnen enkele jaren doorheen jagen. Wilt ú dus over uw graf heen regeren, dan kunt u dit regelen door een familiefonds op te zetten.

Doel en voordelen van het familiefonds

Het primaire doel van het familiefonds is dus het bij elkaar houden van het overgedragen vermogen. Kinderen en kleinkinderen die in het fonds deelnemen, hoeven over de waardestijging van het vermogen in het fonds géén erfbelasting te betalen. Ook hoeft over het tijdens leven overgedragen vermogen uiteindelijk geen erfbelasting te worden betaald. Bij de overdracht kan optimaal gebruik worden gemaakt van de vrijstellingen en de tarieven van de eerste schijf van de schenkbelasting.

Op deze manier kan vermogen aan (klein-) kinderen worden overgedragen waarbij de zeggenschap over het vermogen bij de ouders blijft. Tenslotte wordt de betrokkenheid bij het familievermogen vergroot, de (klein-)kinderen worden al vroeg bij het familiekapitaal betrokken.

Samengevat:

• Bij elkaar houden van het overgedragen vermogen.
• Voor deelnemers géén erfbelasting over de waardestijging.
• Over tijdens leven overgedragen vermogen géén erfbelasting.
• Optimaal gebruikmaken van vrijstellingen schenkbelasting.

De nadelen van het familiefonds

Een familiefonds kent ook een aantal nadelen. Het is complex, er zijn jaarlijkse kosten voor de fiscale begeleiding en u moet van tevoren goed weten wat u wilt. Over uw graf heen regeren is dus nog ziet zo heel makkelijk … Er zijn uiteraard ook alternatieven, maar daarover later meer.

De vorm van het familiefonds

Een familiefonds is een besloten fonds voor gemene rekening en ontstaat meestal door het opstellen van een contract. Hiervoor is geen notariële akte noodzakelijk.

De deelnemers, beheerder en bewaarder van het familiefonds

Alleen familieleden kunnen deelnemen in het fonds. In het contract spelen drie partijen een rol, te weten:

1. de participanten (deelnemers in het fonds);
2. de beheerder; en
3. de bewaarder.

De participanten. Dit zijn degenen voor wiens rekening wordt belegd – bijvoorbeeld u, uw partner, uw (klein)kinderen. Degene die deelneemt in het fonds krijgt een deelnamebewijs (participatie). Dat deelnamebewijs geeft recht op een deel van het vermogen van het fonds en dus ook op de opbrengsten (bijvoorbeeld beleggingsrendement) die door het fonds worden behaald.

De beheerder. Deze regelt het dagelijkse beleid, zoals het beleggingsbeleid, het voeren van de administratie, enz.

De bewaarder. De bewaarder is de eigenaar van het belegde fondsvermogen. De bewaarder kan zowel een natuurlijk persoon (de ouders) als een stichting zijn.

De (familie)-stichting. Vanuit aansprakelijkheidsrisico wordt vaak de (familie)-stichting gekozen als bewaarder en soms ook als beheerder van het fondsvermogen. De zeggenschap over het vermogen zit dan volledig bij het bestuur van de stichting. Dit bestuur wordt dan meestal gevormd door de ouders. De participanten krijgen dan certificaten in plaats van participatiebewijzen.

Inbreng in het familiefonds

Een familiefonds ontstaat op het moment dat bijvoorbeeld ouders privébeleggingen overdragen naar het fonds. In ruil daarvoor krijgen de ouders dan zogenaamde participatiebewijzen die de waarde vertegenwoordigen van het overgedragen vermogen. Als een stichting optreedt als bewaarder en of beheerder, krijgen de ouders certificaten ter grootte van het ingebrachte vermogen.

Het vermogen dat in het fonds kan worden ingebracht kan bestaan uit vermogen uit een familiebedrijf, een effectenportefeuille, geld, onroerend goed of kunst.

Overdracht van vermogen

De overdracht van vermogen naar de (klein-)kinderen kan op twee manieren plaatsvinden.

1. Schenken. Ouders kunnen participaties/certificaten schenken of geld schenken om participaties te kopen.
2. Lenen. Ouders kunnen aan de (klein-)kinderen een geldsom lenen waarmee deze participaties/certificaten kunnen kopen. Ook kunnen zij aan de kinderen participaties/certificaten verkopen waarbij de koopsom door de kinderen wordt schuldig gebleven in de vorm van een lening en dus niet wordt betaald.

Schenken. Een voordeel van schenken is dat de waardeaangroei direct bij de kinderen komt te liggen. Ook kan aan de schenking extra voorwaarden worden verbonden, zoals bijvoorbeeld een uitsluitings- en/of herroepingsclausule. Een nadeel is dat direct schenkbelasting is verschuldigd over het bedrag boven de vrijstelling.

Lenen. Bij de tweede variant zijn de eerdergenoemde voordelen ook van toepassing maar is pas schenkbelasting verschuldigd, bij de kwijtschelding van een (deel van de leensom). Bij grotere bedragen kan hierdoor optimaal gebruik worden gemaakt van de jaarlijkse schenkvrijstellingen en de eerste schijf van de schenkbelasting.

Het familiefonds fiscaal bezien

Fiscaal transparant. Voor de belastingheffing is het fonds fiscaal transparant. Dat wil zeggen dat het fonds zelf niet belastingplichtig is maar dat de participanten belasting moeten betalen. De waarde van de participatie in het fonds vormt box 3 vermogen en daarover dient jaarlijks belasting te worden betaald. Deze belasting is afhankelijk van het totale box 3 vermogen en kan oplopen van 0,6% tot 1,61% van het vermogen.

Let op. Realiseer u dat de participanten geen geld ontvangen maar wel belasting in box 3 moeten betalen. Het is daarom raadzaam dat het fonds jaarlijks een bedrag uitkeert waarmee deze box 3 heffing kan worden betaald.

De alternatieven voor het familiefonds

Voor relatief kleine vermogens kunt u zich afvragen of u voor de kinderen deze ingewikkelde structuur moet opzetten en daarbij jaarlijks kosten moet betalen voor de fiscale begeleiding. Ook is het uitkeringsmoment onzeker en weet u nu nog niet wanneer de kinderen het geld echt nodig zouden hebben.

Als alternatieven kunt u denken aan schenking onder bewind of schenking onder schuldigerkenning (het zogenaamde schenken op papier). Bij de laatste variant dient echter daadwerkelijk ieder jaar 6% rente te worden betaald over het bedrag van de schenking.

BAA ADVIES. Met een familiefonds houdt u familievermogen bij elkaar en kunt u fiscaalvriendelijk vermogen overdragen naar de kinderen of kleinkinderen. Zij moeten echter, óók zolang ze geen geld ontvangen, wél box 3 belasting betalen. Voor kleinere vermogens bestaan er ook alternatieven. Overleg met uw contactpersoon bij BAA wat in úw situatie de beste oplossing is.