De uitsluitings- en insluitingsclausule bij schenkingen/erfenissen

Het nieuwe huwelijksvermogensrecht is ingegaan per 1 januari 2018. Na één jaar is het even goed om stil te staan bij de gevolgen voor zogenaamde bestaande en nieuwe uitsluitings- en insluitingsclausules.

Wat is een uitsluitingsclausule?

Schenking niet in een goederengemeenschap. Het komt regelmatig voor dat ouders aan hun kinderen schenkingen doen, zeker nadat de overheid dit heeft gestimuleerd met de grote schenking voor de eigen woning. De ouders willen dan meestal niet dat deze schenking in een goederengemeenschap valt bij een huwelijk, geregistreerd partnerschap of samenwoners. Om dit te bewerkstelligen moet in de schenkingsakte de uitsluitingsclausule worden opgenomen.

Naar de notaris is niet nodig. Het is niet noodzakelijk de uitsluitingsclausule notarieel te laten vastleggen. Een onderhandse akte of bankafschrift met vermelding uitsluitingsclausule kan ook dienen als bewijs. Een uitsluitingsclausule kan niet meer worden afgesproken als de schenking reeds heeft plaatsgevonden. Alleen bij een herroepelijke schenking kan de schenking worden herroepen en kan alsnog de uitsluitingsclausule worden opgenomen.

Twee soorten uitsluitingsclausules: de harde en de zachte

Binnen de uitsluitingsclausule kennen we twee soorten, de harde- en de zachte uitsluiting.

Harde uitsluiting. Bij de harde uitsluiting geven de schenkers aan, dat de schenking nooit in de goederengemeenschap zal vallen. Dat wil zeggen: niet bij een eventuele echtscheiding maar ook niet bij een overlijden.

Zachte uitsluiting. Bij de zachte uitsluiting verklaren de schenkers dat de schenking tot het vermogen van hun kind behoort bij echtscheiding, maar dat bij een overlijden sprake is van gemeenschappelijk vermogen. De zachte uitsluitingsclausule kan leiden tot besparing van erfbelasting zoals blijkt uit onderstaand voorbeeld.

Een voorbeeld
Marieke en Pieter zijn met elkaar gehuwd in gemeenschap van goederen. Ze hebben geen kinderen. Marieke heeft van haar ouders een schenking met uitsluitingsclausule ontvangen van € 100.000. Het vermogen van Marieke en Pieter bedraagt samen € 1.500.000. Dit is exclusief de schenking van de ouders van Marieke. Marieke overlijdt. Bij een harde uitsluitingsclausule is de te betalen erfbelasting voor Pieter € 20.700. Bij een zachte uitsluitingsclausule is de te betalen erfbelasting € 15.700. Een besparing van € 5.000.

Vermogen vóór huwelijk is privévermogen

Volgens de wet voor het huwelijksvermogensrecht van 1 januari 2018, blijft vermogen dat vóór het huwelijk aanwezig is privévermogen. Ook vermogen verkregen via erfenis of schenking blijft privévermogen. Het expliciet opnemen van een uitsluitingsclausule in de schenkingsakte zou dus niet meer nodig zijn. Hierbij dient een kanttekening te worden geplaatst.

Als er géén uitsluitingsclausule is opgenomen in de schenkingsakte, kan het kind dat de schenking ontvangt wel met zijn/haar echtgenoot in testament of huwelijkse voorwaarden afspreken dat de schenking tóch wordt gedeeld bij scheiding of overlijden. Wil de schenker dat expliciet niet, dan is het opnemen van de harde uitsluitingsclausule in de akte nog steeds noodzakelijk.

Overgangsrecht

Voor huwelijken en geregistreerd partnerschappen met een wettelijke gemeenschap van goederen, die zijn gesloten vóór 1 januari 2018 blijft het oude recht van toepassing. Alleen schenkingen/erfenissen waarbij expliciet is bepaald dat deze zijn gedaan met een uitsluitingsclausule, vallen buiten de goederengemeenschap. Alle andere schenkingen/erfenissen niet.

Wat is een insluitingsclausule?

De keerzijde van de uitsluitingsclausule is de insluitingsclausule. Hierbij bepaalt de schenker/erflater dat de schenking/erfenis wél deel uitmaakt van de huwelijksgemeenschap van het kind en dat bij het einde van het huwelijk dient te worden gedeeld. Dit kan alleen spelen bij huwelijken/geregistreerd partnerschappen gesloten ná 1 januari 2018. De insluitingsclausule is echter alleen effectief als het kind in wettelijke gemeenschap van goederen is gehuwd of huwelijkse voorwaarden heeft gemaakt met daarin de bepaling dat schenkingen/erfenissen in de gemeenschap kunnen vallen.

Waarom een insluitingsclausule?

De reden voor de insluitingsclausule is net als in het verleden bij de zachte uitsluiting: het besparen van erfbelasting bij overlijden. Dat betekent dus ook dat de insluitingsclausule nagenoeg altijd zal worden opgesteld voor een situatie van overlijden, maar niet bij een echtscheiding.

Het verschil tussen de uitsluitingsclausule en de insluitingsclausule

Uitsluiting. Bij de uitsluitingsclausule bepaalt de schenker/erflateer wat er gebeurt met de schenking/erfenis. De ontvanger is hieraan wettelijk gebonden en kan hier niet van afwijken.

Insluiting. Bij de insluitingsclausule geeft de schenker/erflater een wens weer. Wil deze wens effectief zijn, dan dient de ontvanger dit te regelen in zijn huwelijkse voorwaarden/testament. De ontvanger is niet wettelijk gebonden aan deze wens. Het is dus mogelijk dat de schenker/erflater wil dat er wordt gedeeld, maar dit niet gebeurt. Denk hierbij aan de situatie dat de echtgenoten huwelijkse voorwaarden hebben gemaakt waarbij zij zijn overeengekomen dat schenkingen en erfenissen buiten de gemeenschap van goederen vallen.

BAA ADVIES. Wilt u dat partners van de kinderen (zogenaamde “koude kant”) geen rechten kunnen ontlenen aan door u gedane schenkingen? Dan moet u nadenken over de in dit artikel beschreven clausules. Wilt u advies hierbij of over estateplaning in het algemeen? Raadpleeg dan uw contactpersoon bij BAA.