Erfenis zuiver of beneficiair aanvaarden

Een erfenis is meestal een onverwachte meevaller. Maar wat nu als deze meevaller toch niet zo meevalt? Als blijkt dat de schulden van de overledene hoger zijn dan zijn/haar bezittingen? De erfenis verwerpen of beneficiair aanvaarden?

Zuivere aanvaarding, beneficiair aanvaarden of erfenis verwerpen

Onverwachte tegenvallers probeert de wetgever te voorkomen door de erfgenamen na een overlijden te laten kiezen op welke manier ze de erfenis willen aanvaarden. De keuze moet binnen drie maanden worden gemaakt en is eenmalig en onherroepelijk. Hierbij zijn er drie smaken:

1. een zuivere aanvaarding;
2. een beneficiaire aanvaarding;
3. het verwerpen van de erfenis (een negatieve aanvaarding).

1.    Zuivere aanvaarding

Bij een zuivere aanvaarding krijgt de erfgenaam zijn volledig erfdeel. Dat wil zeggen dat hij/zij niet alleen gerechtigd is tot de bezittingen die behoren tot de nalatenschap maar ook aansprakelijk is voor de schulden van de nalatenschap. Deze aansprakelijkheid gaat zover dat bij een negatief vermogen (schulden zijn groter dan de bezittingen) de erfgenamen deze schuld met hun privé vermogen dienen te betalen.

2.    Beneficiair aanvaarden

Indien gekozen wordt voor een beneficiaire aanvaarding van de erfenis betekent dit dat de erfgenaam gerechtigd is tot de nalatenschap mits deze positief is. Indien sprake is van meer schuld dan bezit is de erfgenaam hiervoor niet aansprakelijk en hoeft deze schuld ook niet via het privé vermogen te worden betaald, met andere woorden de erfgenaam is alleen met geërfd vermogen aansprakelijk voor schulden van de nalatenschap.

De beneficiaire aanvaarding kan plaatsvinden via tussenkomst van een notaris dan wel rechtstreeks bij de Rechtbank. De kosten bedragen € 123,- griffierecht en eventueel de kosten van de notaris.

3. Verwerpen (negatief aanvaarden)

Bij het verwerpen van de erfenis geeft de erfgenaam aan dat hij niets wil hebben van zijn erfdeel. Niet als er sprake is van een positief eigen vermogen van de erflater en dus ook niet als er sprake is van een negatief vermogen van de overledene. Bij het verwerpen van de erfenis bestaat er ook geen recht op fotoboeken of andere niet waardevolle spullen. Ook voor het verwerpen van de erfenis, dient een akte te worden opgesteld.

Als er beneficiair wordt aanvaard

Op het moment dat een erfgenaam de erfenis beneficiair aanvaardt, mag hij zich niet gedragen als erfgenaam. Dat betekent dat de nalatenschap dient te worden afgewikkeld onder toezicht van de kantonrechter en dat de erfgenaam pas kan beschikken over de erfenis nadat alle schulden zijn betaald.

Houdt men zich hier niet aan, dan wordt de beneficiaire aanvaarding automatisch een zuivere aanvaarding. Dit betekent dus, dat je geen enkele beslissing mag nemen omtrent de erfenis.

Verboden handelingen bij beneficiair aanvaarden

Voorkomende voorbeelden uit de praktijk zijn:

• het bij het vuil zetten van de inboedel;
• het betalen van een etentje na de uitvaartdienst (van de rekening van de overledene)
• het rondrijden in de auto van de overledene;
• het meenemen naar huis van schilderijen, fotoboeken, enz. van de overledene.

In al deze gevallen gedraagt men zich als erfgenaam en heeft men de erfenis zuiver aanvaard. Dat betekent dus dat men ook aansprakelijk wordt voor onverwachte schulden. Maar in de praktijk is er echter veel onduidelijk over wanneer er nu sprake is van een verboden handeling.

Nieuwe wetgeving per 1 september 2016

De wet die op 1 september 2016 in werking treedt, verduidelijkt wanneer sprake is van zuiver aanvaarden en beperkt het aantal gedragingen dat automatisch leidt tot een zuivere aanvaarding.

Zuivere aanvaarding. Er is pas sprake van een zuivere aanvaarding, als de erfgenaam handelingen verricht door goederen van de nalatenschap te verkopen of op andere wijze te onttrekken waardoor schuldeisers worden benadeeld.

Het blijft echter de vraag of de onwetende erfgenaam, die bijvoorbeeld de kamer van de overledene in het verzorgingstehuis snel moet ontruimen en door verkoop van de inboedel via Marktplaats, schuldeisers benadeelt en daardoor toch zuiver aanvaardt met alle gevolgen van dien.

Bescherming tegen onverwachte schulden. Aan het Burgerlijk Wetboek 4 wordt artikel 194a ingevoegd. Hierin wordt de erfgenaam de mogelijkheid geboden een erfenis alsnog beneficiair te aanvaarden. Hiervoor moet een verzoek worden ingediend bij de kantonrechter. Dat moet gebeuren binnen drie maanden nadat de schuld van de nalatenschap bekend werd. De erfgenaam dient wel aan te tonen dat hij deze schuld niet kende of niet behoorde te kennen.

Onderzoeksplicht. Als de rechter dit verzoek toewijst, betekent dit dat de schuld wel uit het erfdeel van de erfgenaam kan worden voldaan, maar dat de schuld niet hoeft te worden betaald met privé vermogen van de erfgenaam. De nuance hierbij is echter dat de erfgenamen een onderzoeksplicht hebben ten aanzien van de nalatenschap. In heel uitzonderlijke gevallen zal het dus kunnen voorkomen dat er schulden opduiken die ondanks de onderzoeksplicht niet boven water zijn gekomen.

BAA ADVIES. De nieuwe wet kan worden gezien als een verbetering van de bestaande wetgeving. Er blijven echter nog (te) veel losse eindjes over. Deze kunnen leiden tot ongewenste financiële risico’s voor de erfgenamen. Daarom blijft het raadzaam, bij enige twijfel omtrent de hoogte van de nalatenschap, de erfenis beneficiair te aanvaarden. Mocht u nu of in de toekomst in bovengenoemde situatie verkeren en daarbij advies willen hebben, dan u kunt u zich altijd wenden tot uw contactpersoon bij BAA.