Het levenstestament, een must voor iedere ondernemer

Het grote voordeel van een levenstestament is dat u zelf bepaalt wie namens u zaken mag regelen op het moment dat u daar zelf niet meer toe in staat bent (wilsonbekwaam). Voor ondernemers is er echter nog een ander belang dat speelt: de continuïteit van de onderneming.

Wanneer is iemand wilsonbekwaam?

Iemand is wilsonbekwaam op het moment dat hij niet meer in staat is om zelfstandig verantwoorde beslissingen te nemen. Wilsonbekwaamheid kan tijdelijk of blijvend zijn. Stel dat u een ongeluk krijgt en vervolgens drie maanden in coma ligt…, dan bent u in deze periode wilsonbekwaam. Men spreekt dan van tijdelijke wilsonbekwaamheid. Bij dementie spreken we van blijvende wilsonbekwaamheid.

Regelingen bij wilsonbekwaamheid

Is er geen levenstestament, dan benoemt de rechter een bewindvoerder, mentor of curator. U heeft hier zelf niets in te kiezen. Dit is een tijdrovend proces dat meestal enkele weken duurt, maar enkele maanden is geen uitzondering. De benoemde bewindvoerder dient jaarlijks rekening en verantwoording af te leggen bij de rechtbank. Ook is altijd toestemming nodig van de kantonrechter bij uitgaven en aankopen boven de € 2.000, overdracht van onroerend goed en andere bestanddelen van de onderneming en ook bij het aangaan van leningen. Om te voorkomen dat uw naasten naar de rechter moeten gaan, kunt u bij de notaris een levenstestament laten opstellen.

Het belang van het levenstestament voor de ondernemer

Stel dat u, als ondernemer, een maand in coma in het ziekenhuis ligt, wie kan dan de salarissen betalen? Wie mag contracten tekenen met klanten of leveranciers, wie mag namens u optreden in zaken met de Belastingdienst?

De bedrijfsactiviteiten gaan door. Allereerst waarborgt een levenstestament de continuïteit van de onderneming, het voorkomt stilstand. De ondernemer wijst zelf vooraf één of meer vertrouwenspersonen aan, die namens hem of haar kunnen optreden en zo het bedrijf draaiende kunnen houden. Uiteraard mag als er sprake is van een rechtspersoon (bijvoorbeeld in het geval van een BV) het levenstestament niet conflicteren met de statuten of de aandeelhoudersovereenkomst van de onderneming.

Duidelijkheid voor iedereen. Ook biedt een levenstestament zakelijke en juridische duidelijkheid. In het levenstestament kan precies worden geregeld wie namens u mag handelen binnen de onderneming, wie stemrecht mag uitoefenen in de aandeelhoudersvergadering en onder welke voorwaarden besluiten mogen worden genomen. Ook kunt u vastleggen dat de gevolmachtigde verplicht is een accountant, notaris of fiscalist te raadplegen bij ingrijpende beslissingen.

Fiscale gevolgen. Daarnaast heeft het levenstestament een belangrijke fiscale dimensie. Door tijdig volmachten en instructies te regelen, kan worden voorkomen dat fiscale verplichtingen worden verwaarloosd en boetes worden voorkomen of dat keuzes met nadelige belastinggevolgen worden gemaakt.

Bescherming en rust. Niet alleen zakelijk maar ook privé biedt het levenstestament bescherming en rust. Met het levenstestament kan worden geregeld dat er een onderscheid blijft tussen zakelijke en privébelangen. De familie (partner en kinderen) hoeven zich niet bezig te houden met de onderneming. Deze blijft gewoon doorgaan. Er kan dan ook geen strijd ontstaan over wie van de kinderen de zeggenschap zou moeten krijgen. In het levenstestament kan worden vastgelegd dat bijvoorbeeld de partner of de kinderen slechts binnen bepaalde grenzen mogen handelen. Het biedt ook rust voor het personeel; medewerkers hoeven niet bang te zijn dat door conflicterende belangen de continuïteit van de onderneming in gevaar komt.

Is een levenstestament alleen voldoende? In een procedure voor de Ondernemingskamer is een uitspraak gedaan dat een bestuurder niet via een levenstestament kan bepalen wie hem opvolgt. Dat moet bij een rechtspersoon geregeld worden via de statuten dan wel aandeelhoudersovereenkomst. Hierin kunt u bijvoorbeeld opnemen dat de persoon uit het levenstestament tijdelijk bestuurder wordt. Ook kunt u in een aandeelhoudersovereenkomst vastleggen wie de leiding overneemt bij uitval.

Vooruitzien … Tot slot heeft het levenstestament een preventieve en relationele waarde. Het dwingt u na te denken over opvolging, vertegenwoordiging en vertrouwen. Wie krijgt de zeggenschap als u niet meer zelf kan beslissen? Hoe wordt de onderneming geleid in tijden van crisis (tijdelijk of permanente uitval van de ondernemer). Door dit vooraf te regelen, worden misverstanden, familieconflicten en zakelijke risico’s voorkomen.

Bijvoorbeeld…

Om één en ander in perspectief te plaatsten, drie praktijkvoorbeelden:

1. Geen levenstestament. Ondernemer Jan krijgt een zwaar ongeluk, raakt in coma en kan zelf lange tijd geen handelingen verrichten. Hij heeft geen levenstestament of op een andere manier iets geregeld. Wat gebeurt er dan? De rechter moet een bewindvoerder benoemen. Dat kost tijd, het kost geld en vaak wordt er iemand benoemd die de ondernemer of zijn bedrijf helemaal niet kent. Tijdens dit proces ligt het bedrijf stil, er kunnen geen contracten worden ondertekend, er kunnen geen betalingen worden verricht en er kunnen geen beslissingen worden genomen. Dit kan rampzalig zijn voor de continuïteit van de onderneming.

2. Wel een levenstestament. Ook onderneemster Truus, firmante in een vof, raakt door een ongeluk voor langere tijd in coma. In haar levenstestament staat dat haar compagnon gemachtigd is om namens haar te handelen. De onderneming loopt dus gewoon door, salarissen worden betaald, contracten kunnen worden ondertekend en de bank accepteert de handtekening van de gemachtigde. Voor de familie van Truus geeft het rust en voor het personeel van het bedrijf van Truus biedt de zekerheid. Een wereld van verschil.

3. Een familiebedrijf. Vader, zijnde de ondernemer wordt wilsonbekwaam. Wie krijgt de zeggenschap? Zijn dat alle kinderen samen, of één kind dat al in de onderneming werkzaam is? Zonder levenstestament kunnen daar flinke ruzies over ontstaan. Met een levenstestament kunt u, als ondernemer, heel duidelijk iemand aanwijzen die beslissingen mag nemen. Hierbij dient u als ondernemer ook te checken hoe dit aansluit bij al bestaande contracten, zoals een vof-akte, aandeelhoudersovereenkomst, statuten van de BV, huwelijkse voorwaarden, enz.

BAA ADVIES. Voor ondernemers is een levenstestament geen luxe, maar een essentieel onderdeel van goed ondernemerschap. Het waarborgt de continuïteit van de onderneming, beschermt zowel zakelijke- als privébelangen, kan juridische en fiscale complicaties voorkomen en biedt gemoedrust voor alle betrokkenen.